Integracja sensoryczna – SI

Terapia integracji sensorycznej to terapia przez ruch.

Każda nawet najbardziej prosta aktywność ruchowa małego dziecka dostarcza mu różnych rodzajów elementarnych informacji sensorycznych, które muszą być dobrze odebrane i połączone, aby dziecko zachowało się adekwatnie do sytuacji.

Dziecko poznaje swoje otoczenie, przyswaja i tworzy nowe pojęcia łącząc ze sobą informacje kinestetyczne, dotykowe, wzrokowe, słuchowe, węchowe i smakowe. Każdy przedmiot np. klocek, liść czy banan ma swoją fakturę, ciężar, kształt, kolor, może wyróżniać się zapachem czy smakiem, może też wydawać dźwięk.

Poszczególne systemy sensoryczne funkcjonują we wzajemnych współzależnościach. Dlatego łatwiej poruszać się nam przy śpiewaniu melodii, łatwiej śpiewać, gdy tańczymy. Dzięki tym powiązaniom łatwiej wysłuchiwać głoski w wyrazach podczas np. bujania na piłce czy na huśtawce. Także wrażenia płynące z ruchu pomagają lepiej odbierać bodźce dotykowe, ale i też wzrokowe.

Ma to zastosowanie w terapii uzasadniając łączenie w aktywnościach terapeutycznych wielu bodźców z różnych kanałów sensorycznych.

Integracja sensoryczna jest niezwykle ważna dla rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym:

Po pierwsze, jest kopalnią informacji o małym dziecku doskonale wyjaśniając wzajemne zależności różnych etapów jego rozwoju.
Jest ona podstawą dobierania dla konkretnego poziomu wiekowego dziecka odpowiednich aktywności, nie tylko ruchowych.

Po drugie, zyskujemy wiedzę o potencjalnych przyczynach trudności rozwojowych dziecka. Możemy dalej określić konkretne sposoby pomocy przy określonych problemach.

Po trzecie, bazując na założeniach tej terapii możemy zaplanować takie działania o charakterze profilaktycznym, aby uniknąć powstawanie dysfunkcji rozwojowych.

Dlaczego z punktu widzenia terapii SI ruch jest najważniejszym czynnikiem rozwojowym dla dziecka w wieku przedszkolnym?

Zmienia się otoczenie dziecka. W przedszkolu wzrasta ilość bodźców docierających do systemu nerwowego, są one zdecydowanie bardziej zróżnicowane. Widoczne jest to szczególnie wyraźnie w reakcjach małych dzieci dopiero, co rozpoczynających ten etap edukacji. Nadmiar wrażeń różnego typu przede wszystkim słuchowych, dotykowych i wzrokowych często zaburza poczucie bezpieczeństwa małego dziecka, które nie może kontrolować tego co się wokół niego dzieje. Zabawy ruchowe uczą pewnych schematów, rytuałów, które ułatwiają dziecku uczenie się adekwatnego zachowania, ale także dają możliwość przewidywania co się będzie po kolei działo.

Aktywności ruchowe i czuciowe normują rozwój napięcia mięśniowego dziecka, tak aby było one adekwatne do sytuacji zadaniowej.

Wrażenia płynące z ruchu i dotyku są podstawą do kształtowania się schematu ciała i rozwijania czynności samoobsługowych, co jest jednym z podstawowych celów edukacji przedszkolnej.

Ma to dalej przełożenie na rozwijanie się zdolności dziecka do poruszania się w przestrzeni wokół siebie i może mieć wpływ na kształtowanie się prawidłowych interakcji z innymi dziećmi.

W tym okresie bardzo istotne jest funkcjonowanie układu słuchowego.

Szybko rozwija się mowa, zdecydowanie nasila się ilość bodźców słuchowych wokół dziecka, które stanowią tło dla poleceń słownych, na które uczy się ono reagować.

 W kolejnych latach edukacji przedszkolnej dzieci wykonują zadania wymagające coraz lepszej uwagi słuchowej.

Co to są zabawy sensoryczne? 

Zabawy sensoryczne dla dzieci to aktywności, które poprzez angażowanie różnych rodzajów zmysłów, pozwalają na odbieranie i analizowanie rozmaitych bodźców, co z kolei przyczynia się do rozwoju przetwarzania zmysłowego.

Zabawy sensoryczne wspierające rozwój mowy

Badania pokazują związek między zaburzeniami integracji sensorycznej i  zaburzeniami ruchowymi, a w szerszym ujęciu z rozwojem językowym dzieci. Między  innymi zwraca się uwagę na planowanie ruchów w obrębie całego ciała, co  również przekłada się na umiejętność planowania ruchów w obrębie aparatu artykulacyjnego. W związku z tym stymulacje mające na celu poprawę sprawności ruchowej mają wpływa na rozwój motoryki aparatu mowy oraz ułatwiają przechodzenie między poszczególnymi układami aparatu artykulacyjnego (artykulacja odnosi się do zdolności do wydawania dźwięków mowy za pomocą języka, warg, szczęki i podniebienia) podczas tworzenia się kolejnych głosek w obrębie jednego słowa.

Patrząc na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym i na charakterystykę etapów rozwoju integracji sensorycznej można zaobserwować wiele wspólnych charakterystycznych cech.

Pierwszy etap zamyka umiejętności rozwojowe 3-latka, kiedy to dziecko osiąga podstawową sprawność motoryczną, opanowuje pierwsze umiejętności w zakresie samoobsługi, zaczyna podskakiwać, sprawniej łapać równowagę.

Drugi etap to wyraźnie faza rozwojowa 4-latka, kiedy ma miejsce doskonalenie zdolności motorycznych, wzrasta zdolność do wykonywania bardziej złożonych zadań, zwiększa się uwaga słuchowa na tyle, aby dziecko budowało nieco dłuższe zadania

Jeśli dziecko będzie nadwrażliwe dotykowo, to często będzie się rozpraszało szczególnie w nowych miejscach, w większej grupie dzieci.

Jeśli będzie miało zwiększone zapotrzebowanie na bodźce czuciowe, to częściej niż inne dzieci będzie wchodziło w fizyczny kontakt z rówieśnikami, co może powodować trudne zachowania i reakcje obronne. Jak można łatwo przypuszczać relacje z rówieśnikami będą zakłócone.

Zbyt duże zapotrzebowanie na wrażenia ruchowe mogą utrudniać dziecku koncentrację uwagi na zadaniu, powodować większą jego ruchliwość i zmęczenie.

 Z kolei zbyt silna reakcja na ruch może ograniczyć doświadczenia sensoryczne dziecka, obniżyć gotowość do poznawania otoczenia, a tym samym uczenia się.

Zdolności w zakresie opanowania dużych ruchów ciała będą przynosiły efekt zgodnie z zasadą, że bazą dla małych ruchów jest sprawność w obrębie dużej motoryki.

Stabilizacja w obrębie tułowia, barków, szyi i głowy będzie bazą dla stabilizacji języka, a więc zdolności tym samym do precyzyjniejszych jego ruchów.

Ten okres zamyka czas uczenia się naśladowania dużych ruchów, umiejętności turlania się, skakania obunóż i na jednej nodze, podskakiwania.

Kolejny, trzeci etap bazujący na dobrej kontroli części centralnych ciała jest typowym dla 5-latków okresem rozwoju umiejętności grafomotorycznych, choć jeszcze nadal potrzebują one dużo ruchu i doświadczeń czuciowych. Często dopiero w tym wieku dzieci zaczynają interesować się rysowaniem, wycinaniem, co może wiązać się z nieco późniejszym osiągnięciem potrzebnego do tych zadań poziomu rozwoju sensoryczno- motorycznego.

Często też w tej grupie wiekowej obserwuje się wręcz wzmożoną potrzebę ruchu. To tak, jakby dzieci chciały wykorzystać jak najwięcej okazji do ruchu, aby poradzić sobie z zadaniami coraz bardziej złożonymi, wymagającymi odpowiedniego napięcia mięśniowego.

Potrzeba ruchu jest charakterystyczna dla okresu przedszkolnego, co jak widać nie jest bez znaczenia dla rozwoju dziecka. Uczenie się prawidłowego odbioru wrażeń płynących z ruchu i dotyku jest podstawą do rozwijania umiejętności orientacji w przestrzeni i schemacie ciała. Dzieci potrafiące dobrze ocenić położenie swojego ciała, adekwatnie do sytuacji odbierając wrażenia dotykowe, mają szansę na właściwe zaplanowanie ruchu – szczególnie w nowej aktywności. Wtedy lepiej określają części swojego ciała, rozwijają zdolności do wyobrażenia sobie swojego ruchu. Przynosi to efekt w postaci umiejętności nazywania części i stron ciała.

W czwartym etapie, bazującym na rozwiniętych poprzednich umiejętnościach, dziecko w wieku 6 lat jest gotowe do nauki pisania i czytania. Mając dobrą podstawę w rozwoju sensoryczno-motorycznym ma ono możliwości pełne do rozwoju zdolności językowych i wyobrażeniowych. Zintegrowane odruchy z okresu niemowlęctwa nie wpływają wtedy na np. nieprawidłowe siedzenie przy biurku czy też nie opóźniają rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej.